جلندی بن مسعودجُلندی بن مسعود، نخستین امام اباضیان در عُمان است. فهرست مندرجات۲ - نامه فرستادن رسول‌الله به نیای جلندی و دو فرزند او ۳ - خلافت در نسل جلندی ۴ - شخصیّت سیاسی جلندی و خلافت او ۵ - شخصیّت علمی جلندی ۶ - روابط علماء با جلندی ۷ - روابط جلندی با سپاه خود ۸ - حکمرانی و مسائل اجتماعی در زمان جلندی ۹ - اوضاع اجتماعی بعد از قتل جلندی ۱۰ - فهرست منابع ۱۱ - پانویس ۱۲ - منابع ۱ - نسب جلندینَسَب وی چنین است: جلندی بن مسعود بن جَیفَر بن جلندی بن مستکبر اَزْدی یمنی عُمانی. [۱]
طبری، تاریخ، ج۷، ص۳۵۳، بیروت.
[۲]
ابن رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمه عمان، ج۱، ص۲۱، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۳]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۸۸، (بی‌جا، بی‌تا).
فیروزآبادی ضبط این نام را به صورت جُلُنْدی' و جُلَنْداء صحیح دانسته است [۴]
ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۲۶۲، بيروت
[۵]
طبری، تاریخ، ج۷، ص۳۵۳، بیروت.
[۶]
ابن رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمه عمان، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
و به افراد منسوب به آن، جلندانی نیز گفته شده است. [۷]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۳، (بی‌جا،بی‌تا).
۲ - نامه فرستادن رسول‌الله به نیای جلندی و دو فرزند اودر فاصله سالهای ششم تا دهم هجرت (به اختلاف روایات)، پیامبر اکرم نامه‌ای به‌همراه عمرو بن عاص برای جیفر (نیای جلندی بن مسعود) و عبد و عَبّاد، دو فرزند جلندی فرستاد و آنان را به اسلام دعوت کرد و آن دو و قومشان همگی به اسلام گرویدند. [۸]
ابن سعد، طبقات، ج۱، ص۲۶۲ـ۲۶۳، (بیروت)
[۹]
طبری، تاریخ، ج۲، ص۶۴۵، بیروت.
۳ - خلافت در نسل جلندیدر دوران خلافت عثمان (۲۳ـ۳۵) و حضرت علی علیه‌السلام (۳۵ـ۴۰)حکومت عُمان در دست عَبّادبن عبد [۱۰]
تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ۹۳، (بی‌جا، بی‌تا).
بود و سپس در دوره خلافت عبدالملک بن مروان اموی (۶۵ـ۸۶)، حکومت این سرزمین به سلیمان و سعید، دو فرزند عبّاد بن عبد بن جلندی رسید [۱۱]
قصص و اخبار جرت فی عمان، تحقیق عبدالمنعم عامر، ج۱، ص۴۴، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۲]
سلیمان بارونی، مختصر تاریخ الاباضیة، ج۱، ص۶۸، السیب، عمان۱۴۲۳ /۲۰۰۳.
سلیمان و سعید، پس از نبردهای بسیار با سپاه چهل هزار نفری حجاج بن یوسف ثقفی (حک: ۷۴ـ۹۵)، از امویان (حک: ۴۱ـ۱۳۲) شکست خوردند و همراه با خانواده‌هایشان به سرزمین زنگیان (افریقا) کوچ کردند و همان‌جا وفات یافتند و عمان از این تاریخ جزو قلمرو امویان و سپس عباسیان(حک: ۱۳۲ـ۶۵۶) شد [۱۳]
سرحان بن سعید ازکوی، تاریخ عمان: المقتبس من کتاب کشف الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۳۶ـ۳۸، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۱۴]
ابن رزیق، الفتح‌المبین فی سیرة‌السادة البوسعیدیین، ج۱، ص۲۱۳ـ ۲۱۶، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۱۵]
سلیمان بن خلف خروصی، ملامح من‌التاریخ العمانی: وفاءً لعماننا و انصافاً لتاریخنا، ج۱، ص۱۰۰ـ۱۰۱، السیب، عمان ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
[۱۶]
سلیمان بارونی، مختصر تاریخ الاباضیة، ج۱، ص۶۸، السیب، عمان۱۴۲۳ /۲۰۰۳.
۴ - شخصیّت سیاسی جلندی و خلافت اوبراساس برخی روایات، تعدادی از سران اباضی عمان و در رأس آنان جلندی‌بن مسعود، در بیعت با امام عبداللّه بن یحیی، معروف به طالب الحق، حضور داشتند و احتمالاً جلندی در این قیام، که در ۱۲۹ روی داد، شرکت کرده و پس از شکست خوردن قیام در حضرموت و یمن، راهی عمان شده بود [۱۷]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۸۸، (بی‌جا، بی‌تا).
[۱۸]
محمدخلیفات،نشأة‌الحرکة الاباضیة، ج۱، ص۱۳۰، عمان ۱۹۷۸.
[۱۹]
مهدی طالب هاشم، الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی نهایة القرن‌الثالث الهجری، ج۱، ص۱۷۷ـ ۱۷۸، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
پس از شکست قیام مزبور و در اوضاعی که دولت امویان در حال‌سقوط بود، اباضیان عمان به تشویق بزرگان اباضی بصره، در سال ۱۳۱ و به احتمال قوی‌تر در سال ۱۳۲ با جلندی‌بن مسعود، به‌عنوان نخستین امام ظهور اباضیان، در عمان بیعت کردند و از دیگران نیز خواستند با وی به‌عنوان خلیفه مسلمانان بیعت کنند [۲۰]
محمد خلیفات،نشأة‌الحرکة الاباضیة، ج۱، ص۱۳۰ـ۱۳۱، عمان ۱۹۷۸.
[۲۱]
وندل فیلیپس، تاریخ عمان، ترجمه محمدامین عبداللّه، ج۱، ص۱۹،عمان ۱۴۰۳/۱۹۸.
[۲۲]
سالم بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، ج۱، ص۲۲۹، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
اباضیان با جلندی بر امامت و ولایت، جهاد با کفار و دشمنان اسلام، امر به معروف و نهی از منکر و اظهار دعوت حق در عمان‌بیعت کردند [۲۳]
مهدی طالب هاشم،الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی نهایة القرن‌الثالث الهجری، ج۱، ص۱۸۰، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
جلندی درآغاز امامتش، سه تن از بستگانش (جعفربن سعید جلندانی و دو فرزند او، نظر يا نضر و زائده) را، به سبب مخالفت با خود، احضار کرد و هر سه را به همراه تعدادی دیگر از اعضای خاندان گردن زد [۲۴]
مهدی طالب هاشم، الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی‌نهایة القرن‌الثالث الهجری، ج۱، ص۱۸۰، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
. گفته‌اند که پس از آن، امام جلندی متأثر گردید و بر ایشان گریست که همین امر خشم دیگر اباضیان را برانگیخت، به طوری از اوخواستند از امامت کناره‌گیری کند. او نیز خواست آنان را پذیرفت تا اینکه اباضیان بار دیگر از وی خواستند امامت را بپذیرد و جلندی، با اکراه و پس از اصرار هم‌کیشان خویش، امامت را دوباره برعهده‌گرفت [۲۵]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۳، (بی‌جا، بی‌تا).
[۲۶]
مهدی طالب هاشم، الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی نهایة القرن‌الثالث الهجری، ج۱، ص۱۸۰، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۲۷]
سالم بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، ج۱، ص۲۴۳ـ۲۴۴، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
او دستور داد عده‌ای را که از نظر اباضیان باید کشته می‌شدند ولی ابوصالح وضاح، کارگزار جلندی در شهر أبری، به آنان امان داده بود، بکشند با این توضیح که فقط امام اباضیان حق دارد به دیگران امان‌بدهد [۲۸]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۳ـ۹۴، (بی‌جا، بی‌تا).
ابوالعباس سفّاح در ۱۳۴خازِم بن خُزَیمَه تمیمی را در رأس سپاهی هفتصد نفری قرار داد تا با خوارج صُفریه در جزیره ابن کاوان،واقع در بحرین، بجنگد و آنان را سرکوب کنند. صفریان جزیره، به سرکردگی شیبان بن عبدالعزیز یشْکُری، که بر اثر خستگی ناشی از جنگهای قبلی تاب مقابله با سپاه خازم بن خزیمه را نداشتند، به منطقه جلفار واقع در شمال شرقی عُمان (در رأس‌الخیمه فعلی) فرار کردند؛اما، در جلفار با سپاه اعزامی جلندی به سرداری هلال بن عطیه خراسانی و یحیی بن نجیح، داعی اباضی بصری، مواجه شدند و میان آنان‌جنگ سختی درگرفت که به شکست صفریان و کشته شدن یشکری انجامید [۲۹]
طبری، تاریخ، ج۷، ص۴۶۲ـ۴۶۳، بیروت.
یاقوت حموی، ذیل«جلفار»؛. [۳۰]
احمد بن سعید شماخی، کتاب‌السیر، ج۱، ص۱۰۴، چاپ احمدبن مسعود سیابی، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
[۳۱]
سرحان بن سعید ازکوی، تاریخ‌عمان: المقتبس من کتاب کشف الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۳۹، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۳۲]
مهدی طالب‌هاشم، الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی نهایة القرن‌الثالث الهجری، ج۱، ص۱۸۱ـ ۱۸۵، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
از آن سو، خازم بن خزیمه چون به جلفار رسید و اوضاع را آنگونه یافت، از جلندی خواست شمشیر و انگشتر شیبان را تحویل دهد و با پیروانش به‌اطاعت خلیفه گردن نهد. جلندی، که ظاهراً غافلگیر شده بود، پس از مشورت با یارانش، درخواست خازم بن خزیمه را رد کرد و همین امر منجر به جنگ شدیدی میان سپاه عباسی و اباضیان در جلفار گردید. در نخستین روز نبرد،اباضیان پیروز شدند، اما روز بعد کشته بسیاردادند. در هفتمین روز نبرد، خازم‌بن خزیمه دستور داد خانه‌های چوبی اباضیان را بسوزانند و چون مردان اباضی سرگرم دفاع ازخانواده‌هایشان شدند، سپاه جلندی شکست خورد و تمام دَه هزار نفر آنان (به نظر می‌رسد که این عدد اغراق‌آمیز باشد) کشته شدند. خازم، پس از پیروزی و تسلط بر عمان، سر اباضیان کشته شده را نزد ابوالعباس سفّاح فرستاد. در این جنگ جلندی و هلال‌بن عطیه به قتل رسیدند. [۳۳]
طبری، تاریخ، ج۷، ص۴۶۳، بیروت.
[۳۴]
سرحان بن سعید ازکوی، تاریخ عمان: المقتبس من کتاب کشف الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۴۰، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۳۵]
ابن رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمه عمان، ج۱، ص۲۱ـ۲۲، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۳۶]
سالم بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، ج۱، ص۲۴۸ـ۲۵۹، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۳۷]
تاریخ اهل عمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۵۴ـ۵۵، مسقط: وزارة التراث‌القومی والثقافة، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
گفته‌اند خازم بن خزیمه، که شخصاً قتل جلندی را برعهده گرفت، بعدها بسیار اندوهگین و متأثر گردید [۳۸]
سرحان بن سعید ازکوی، تاریخ عمان: المقتبس من کتاب کشف الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۴۰، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۳۹]
ابن رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمه عمان، ج۱، ص۲۱ـ۲۲، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
مدت امامت جلندی در عُمان دو سال و یک (یا چند) ماه بود [۴۰]
سرحان بن سعید ازکوی، تاریخ عمان: المقتبس من کتاب کشف الغمّة الجامع لاخبار الامّة، ج۱، ص۴۰، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط۱۴۰۷/۱۹۸۶.
[۴۱]
ابن رزیق، الفتح‌المبین فی سیرة‌السادة البوسعیدیین، ج۱، ص۲۲۳، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۴۲]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۶،(بی‌جا، بی‌تا).
[۴۳]
وندل فیلیپس، تاریخ عمان، ترجمه محمدامین عبداللّه، ج۱، ص۱۹، عمان ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
که این مدت را به اشتباه چهار سال و یک ماه گفته است.
۵ - شخصیّت علمی جلندیمورخان اباضی جلندی' را عالم، عادل، پرهیزگار، متواضع، عابد، اهل نیکی و احسان و حلم و بردباری و وقار و بصیرت، و از بهترین و فاضل‌ترین امامان اباضی عمان وصف کرده‌اند [۴۴]
ابن رزیق، الفتح‌المبین فی سیرة‌السادة البوسعیدیین، ج۱، ص۲۲۱ـ۲۲۲، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۴۵]
ابن رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمه عمان، ج۱، ص۲۱، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۴۶]
عبداللّه بن حمید سالمی،تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان ج۱، ص۸۸ـ۸۹، (بی‌جا، بی‌تا).
[۴۷]
عبداللّه بن حمید سالمی،تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان ج۱، ۹۲، (بی‌جا، بی‌تا).
[۴۸]
سالم بن حمود سیابی، عمان‌عبرالتاریخ، ج۱، ص۲۳۰ـ۲۳۱، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
۶ - روابط علماء با جلندیدر ۲۵ ماه امامت جلندی، بسیاری از علما و فقهای اباضی، در اداره امور عمان به وی کمک کردند؛ کسانی چون منیربن النیر جعلانی، موسی بن ابی‌جابر ازکانی( ازکائی، ازکوی)، بشیربن منذر نزوانی، خلف بن زیاد بحرانی و شَبیب بن عطیه عُمانی. [۴۹]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۸۸، (بی‌جا، بی‌تا).
[۵۰]
سالم بن حمود سیابی، ازالة الوعثاء عن اتباع ابی‌الشعثاء، ج۱، ص۴۳ـ ۴۴، چاپ سیده اسماعیل کاشف، مسقط ۱۹۷۹.
۷ - روابط جلندی با سپاه خودجلندی به امور سپاه توجه می‌کرد و آنان را که شُراه نامیده می‌شدند، رده‌بندی کرد و هر مجموعه دویست تا چهارصد تنی را زیرنظر فرماندهی از اهل علم و حزم و قدرت قرار داد. همچنین برای هر دَه تن یک مؤدِّب تعیین کرد تا به آنان آموزه‌های مذهب اباضی را تعلیم دهد و آنان را به سوی کارهای نیک هدایت کند. او به تمام افراد سپاه ماهانه هفت درهم حقوق می‌داد؛ ازاین‌رو، آنان بسیار زاهدانه زندگی می‌کردند، به‌طوری که در ساده‌زیستی و زهد مَثَل شدند [۵۱]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۰ـ۹۱،(بی‌جا، بی‌تا).
[۵۲]
مهدی طالب هاشم، الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی نهایة القرن‌الثالث الهجری، ج۱، ص۱۹۱ـ۱۹۲، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
[۵۳]
سالم بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، ج۱، ص۲۳۶ـ۲۳۹، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
۸ - حکمرانی و مسائل اجتماعی در زمان جلندیجلندی بر شهرهای عمان کارگزارانی گماشت (مثل ابوصالح وضاح که والی أبری بود) و قضات ومتولیان جمع‌آوری مالیات را به‌کار گرفت و در این میان شبیب بن عطیه عمانی، مسئول جمع‌آوری مالیات، به محتسب مشهور شد. وی برای نظم بخشی به امور اجتماعی هم دستورهایی صادر کرد، از جمله زنان را واداشت لباسهایی بپوشند که از نظر شرع اشکالی نداشته باشد و همچنین زنان را از نشستن در کوچه‌ها و خروج از منزل در روزهای بارانی و باد و طوفانی منع کرد. او دستور داد که مردان موهای سرشان را کوتاه کنند و لباسهایی بپوشند که حداقل تا زانو را بپوشاند و اهل ذمّه و غیرمسلمانان را از پوشیدن لباسهایی شبیه مسلمانان، و مسلمانان را از تشبّه به مسیحیان، منع کرد [۵۴]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۸۹،(بی‌جا، بی‌تا).
[۵۵]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۱،(بی‌جا، بی‌تا).
[۵۶]
عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۱۰۴،(بی‌جا، بی‌تا).
[۵۷]
مهدی طالب هاشم، الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی نهایة القرن‌الثالث الهجری، ج۱، ص۱۹۳، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱.
۹ - اوضاع اجتماعی بعد از قتل جلندیپس از قتل جلندی بن مسعود، دیگر مخالفان وی از آل جلندی از خازم بن خزیمه پیروی نمودند و اطاعت کامل خود را از دولت نوپای عباسی اعلام کردند. [۵۸]
سالم بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، ج۱، ص۲۵۸، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶.
اینان تیولداران و رؤسای قبایلی از خاندان جلندی بودند (مانند محمد بن زائدة بن جعفر جلندایی و راشد بن نظر جلندائی، فرزندان زائده و نظر، که جلندی آنان را کشته بود) که بر عمان چیره شدند و ۴۴ سال حکومت کردند تا اینکه در سال ۱۷۷ از بین رفتند. [۵۹]
عبداللّه بن حمید سالمی، ج۱، ص۹۶ـ۹۷، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۶ـ۹۷،(بی‌جا، بی‌تا).
[۶۰]
عبداللّه بن حمید سالمی، ج۱، ص۱۰۷-۱۱۳، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، ص۹۶ـ۹۷،(بی‌جا، بی‌تا).
[۶۱]
تاریخ اهل عمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، ج۱، ص۵۶، مسقط: وزارة التراث‌القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۶۲]
ابن رزیق، الفتح‌المبین فی سیرة‌السادة البوسعیدیین، ج۱، ص۲۲۳، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۱۰ - فهرست منابع(۱) ابن رزیق، الشعاع الشائع باللمعان فی ذکر ائمه عمان، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره ۱۴۰۴/۱۹۸۴. (۲) ابن رزیق، الفتح‌المبین فی سیرة‌السادة البوسعیدیین، چاپ عبدالمنعم عامر و محمد مرسی عبداللّه، مسقط ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۳) ابن سعد، طبقات، (بیروت). (۴) سرحان بن سعید ازکوی، تاریخ عمان: المقتبس من کتاب کشف الغمّة الجامع لاخبار الامّة، چاپ عبدالمجید حسیب قیسی، مسقط۱۴۰۷/۱۹۸۶. (۵) سلیمان بارونی، مختصر تاریخ الاباضیة، السیب، عمان۱۴۲۳ /۲۰۰۳. (۶) تاریخ اهل عمان، تحقیق و شرح سعید عبدالفتاح عاشور، مسقط: وزارة التراث‌القومی و الثقافة، ۱۴۱۲/۱۹۹۲. (۷) سلیمان بن خلف خروصی، ملامح من‌التاریخ العمانی: وفاءً لعماننا و انصافاً لتاریخنا، السیب، عمان ۱۴۲۲/۲۰۰۲. (۸) محمد خلیفات، نشأة‌الحرکة الاباضیة، عمان ۱۹۷۸. (۹) عبداللّه بن حمید سالمی، تحفة‌الاعیان بسیرة اهل عمان، ج۱، (بی‌جا، بی‌تا). (۱۰) سالم بن حمود سیابی، ازالة الوعثاء عن اتباع ابی‌الشعثاء، چاپ سیده اسماعیل کاشف، مسقط ۱۹۷۹. (۱۱) سالم بن حمود سیابی، عمان عبرالتاریخ، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۶. (۱۲) احمد بن سعید شماخی، کتاب‌السیر، چاپ احمدبن مسعود سیابی، مسقط ۱۴۰۷/۱۹۸۷. (۱۳) طبری، تاریخ، بیروت. (۱۴) محمد بن یعقوب فیروزآبادی، القاموس‌المحیط، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۱. (۱۵) وندل فیلیپس، تاریخ عمان، ترجمه محمدامین عبداللّه، عمان ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۶) قصص و اخبار جرت فی عمان، تحقیق عبدالمنعم عامر، مسقط: وزارة‌التراث القومی و الثقافة، ۱۴۰۳/۱۹۸۳. (۱۷) مهدی طالب هاشم، الحرکة الاباضیة فی‌المشرق‌العربی: نشأتها و تطورها حتی نهایة القرن‌الثالث الهجری، قاهره ۱۴۰۱/۱۹۸۱. (۱۸) یاقوت حموی. ۱۱ - پانویس
۱۲ - منابعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جلندی بن مسعود»، شماره۴۷۹۲. |